Bảo vệ an toàn giao thông cho trẻ em trên ô tô

Từ ngày 1/1/2026, trẻ em dưới 10 tuổi và chiều cao dưới 1,35m bắt buộc phải sử dụng thiết bị an toàn (TBAT) cho trẻ em khi tham gia giao thông bằng ô tô.

Bên cạnh xây dựng quy chuẩn kỹ thuật về TBAT, còn nhiều việc cần làm để quy định sớm đi vào cuộc sống, qua đó, bảo vệ an toàn giao thông (ATGT) toàn diện cho trẻ trên ô tô.

Đó cũng là nội dung của cuộc trao đổi với TS Trần Hữu Minh, Chánh văn phòng Ủy ban ATGT Quốc gia.

PV: Thưa ông, vì sao trẻ em không sử dụng dây an toàn như người lớn mà cần có TBAT riêng trên xe ô tô?

TS Trần Hữu Minh: Dây an toàn trên xe ô tô có tác dụng giảm 70% chấn thương nghiêm trọng và giảm 40% khả năng tử vong với hành khách trên xe. Tuy nhiên dây an toàn chỉ được thiết kế cho người trưởng thành.

Trong trường hợp trẻ em còn nhỏ, dây an toàn không giữ được cơ thể trẻ khi có va chạm, thậm chí trẻ em bị chấn thương bởi chính dây an toàn.

Một nghiên cứu công phu của Klinich và các đồng nghiệp sử dụng dữ liệu từ hệ thống đăng ký các vụ va chạm giao thông của Mỹ (NASS) từ năm 1988 đến năm 1991, cho thấy kích thước tối thiểu để một đứa trẻ sử dụng dây an toàn ba điểm của người lớn là: chiều cao đứng 148cm; chiều cao ngồi 74cm và cân nặng 37kg.

Klinich và các đồng nghiệp kết luận rằng cân nặng ít quan trọng hơn chiều cao, và trẻ em ở mọi lứa tuổi cần đạt chiều cao 148cm để sử dụng dây an toàn tiêu chuẩn trên ô tô. Điều đó đồng nghĩa với việc dưới 148 cm, trẻ cần sử dụng TBAT phù hợp trên ô tô.

Báo cáo của Hiệp Hội An toàn giao thông đường bộ toàn cầu (GRSP) cho thấy, TBAT cho trẻ em có thể giúp giảm đáng kể tỷ lệ tử vong (giảm từ 34% – 81%), giảm các chấn thương nghiêm trọng (giảm từ 35-72%) và các chấn thương khác của trẻ (giảm từ 25-58%) trong các vụ va chạm giao thông.

PV: Vậy, TBAT cho trẻ em trên ô tô gồm những loại nào thưa ông?

TS Trần Hữu Minh: TBAT cho trẻ em trên xe ô tô bao gồm: Nôi trẻ em sơ sinh (cho trẻ dưới 2 tuổi); ghế trẻ em nhỏ (cho trẻ từ 2 – 6 tuổi) và các loại đệm nâng (cho trẻ từ 6-10 tuổi).

Việc sử dụng nôi an toàn cho trẻ dưới 2 tuổi và ghế cho trẻ dưới 6 tuổi rất dễ dàng và thuận tiện, bảo đảm độ tiện lợi và thoải mái cho trẻ.

Ngoài ra, với trẻ sơ sinh (dưới 2 tuổi), dùng ghế nôi hướng về phía sau xe giúp giảm rủi ro tử vong hoặc chấn thương nặng tới 90% (so với trẻ không có TBAT). Việc đặt nôi hướng về sau xe cũng giảm rủi ro gặp chấn thương nặng/tử vong xuống 5 lần so với đặt hướng về phía trước.

Khi trẻ lớn từ 6 – 10 tuổi, ghế trẻ em có thể trở nên chật chội, khuyến cáo của Cơ quan Quản lý an toàn giao thông đường bộ Hoa Kỳ (NHTSA) là nhóm trẻ em này vẫn nên tiếp tục sử dụng ghế nâng hoặc đệm nâng cho đến khi cao ít nhất 145cm.

Thiết bị này sử dụng rất dễ dàng, thoải mái và tiện nghi trên ô tô con cá nhân. Đây cũng là giải pháp giải đáp những lo ngại về việc trẻ em từ 6 – 10 tuổi là quá lớn để ngồi vào ghế trẻ em.

Theo báo cáo chuyên sâu về TBAT cho trẻ em trên ô tô của WHO, thiết bị an toàn cho trẻ em giảm rủi ro chấn thương nặng tới 80% so với trẻ chỉ dùng dây an toàn người lớn; ghế nâng cho lứa tuổi 6-10 tuổi giúp giảm 77% rủi ro chấn thương so với trẻ không sử dụng.

PV: Luật TTATGT đường bộ đã bổ sung quy định về TBAT cho trẻ em trên ô tô. Ông đánh giá ra sao về nội dung này?

TS Trần Hữu Minh: Theo quy định tại Luật TTATGT đường bộ, từ ngày 1/1/2026, trẻ em dưới 10 tuổi và chiều cao dưới 1,35m bắt buộc phải sử dụng TBAT cho trẻ em khi tham gia giao thông bằng ô tô.

Đây là một trong những bước tiến lớn trong việc nâng cao ATGT cho trẻ em tại Việt Nam trong thời gian tới.

Mặt khác, tại một số nước trên thế giới, thay vì “và” họ quy định “hoặc”. Tuy nhiên, quy định “và” trong điều kiện thực tế tại Việt Nam là dễ thực hiện và phù hợp, như vậy, trẻ em 10 tuổi nhưng cao 1,4 m sẽ không cần sử dụng TBAT, giảm các lo ngại của người dân về việc trẻ quá lớn không ngồi vừa TBAT.

Mặt khác, quy định về độ tuổi và chiều cao sẽ dễ dàng trong tuyên truyền, thực thi của người dân, phụ huynh cơ bản sẽ biết chính xác độ tuổi của con và lực lượng chức năng cũng dễ dàng xác định trẻ có thuộc đối tượng phải sử dụng TBAT cho trẻ hay không.

PV: Nhiều người băn khoăn, từ 1/1/2026, tất cả ô tô chở trẻ em dưới 10 tuổi và chiều cao dưới 1,35m đều phải sử dụng TBAT hay chỉ áp dụng cho xe ô tô cá nhân. Ông có thể giải thích rõ hơn về nội dung này?

TS Trần Hữu Minh: Quy định của Luật TTATGT đường bộ sẽ áp dụng với mọi xe ô tô. Tuy nhiên, để quy định khả thi cần có lộ trình triển khai phù hợp, nên tập trung triển khai quy định với xe ô tô con cá nhân trước.

Đây là loại xe có thể di chuyển ở tốc độ cao trên cao tốc (tốc độ tối đa 120 km/h trên cao tốc), hoặc trên mọi tuyến đường không cắm biển báo tốc độ, xe con cũng là phương tiện có tốc độ cao hơn xe khách, xe tải.

Mặt khác, tần suất trẻ em sử dụng trên phương tiện này cao vì đa số là xe gia đình, biết rõ nhu cầu sử dụng trước chuyến đi.

Đối với vận tải công cộng và xe kinh doanh vận tải, trước mắt nên khuyến khích và xây dựng lộ trình dài để các đơn vị vận tải có sự chuẩn bị triển khai. Bởi vận tải công cộng có tốc độ thấp, hoạt động trong đô thị, có tiêu chuẩn an toàn cao hơn, trong khi, với xe kinh doanh vận tải, việc đáp ứng nhu cầu ngẫu nhiên trong lúc nhận và chở trẻ em sẽ là một khó khăn khi đáp ứng.

Riêng với xe chở học sinh mầm non và tiểu học, có thể quy định cần có dây bảo hiểm chuyên dụng thiết kế phù hợp với lứa tuổi học sinh để đảm bảo an toàn cho trẻ.

PV: Hiện nay, Cục Đăng kiểm VN đang hoàn thiện quy chuẩn kỹ thuật về TBAT cho trẻ em trên ô tô. Theo ông cần lưu ý điều gì?

TS Trần Hữu Minh: Tôi cho rằng cần phân tích, đánh giá kỹ 2 tiêu chuẩn về TBAT cho trẻ em trên ô tô đang được thế giới áp dụng gồm tiêu chuẩn R44 và tiêu chuẩn R129 để áp dụng với tình hình thực tế tại Việt Nam theo lộ trình phù hợp.

Mặt khác, tại quy chuẩn TBAT cho trẻ nên có quy định rõ các khoảng tuổi cho từng nhóm thiết bị, đơn cử như nêu rõ nôi, ghế, ghế nâng, đệm nâng sử dụng cho độ tuổi nào là phù hợp.

Từ đó, tạo thuận lợi cho người dân áp dụng, thực hiện và cũng đảm bảo an toàn tối đa cho trẻ, tránh sử dụng sai thiết bị so với độ tuổi, chiều cao của các con.

Về mặt kỹ thuật, dù quy chuẩn xây dựng dựa trên tiêu chuẩn R44 hay R129 thì đều có thể sử dụng dây an toàn để cố định TBAT nên người dân sử dụng ô tô cũ chưa có neo ISOFIX cũng không cần lo lắng. Tuy nhiên, cần quy định rõ tại quy chuẩn kỹ thuật đối với xe ô tô đảm bảo mọi ô tô mới phải trang bị tiêu chuẩn neo ISOFIX để sẵn sàng lắp đặt TBAT cho trẻ.

Cùng đó, nhà sản xuất ô tô cũng phải có đầy đủ hướng dẫn sử dụng ISOFIX, nhà sản xuất TBAT cũng phải có hướng dẫn lắp đặt, bảo dưỡng chi tiết của thiết bị.

PV: Để quy định đi vào cuộc sống, cần rất lớn sự ủng hộ từ người dân, ông nghĩ sao về điều này?

TS Trần Hữu Minh: Đề xuất sử dụng TBAT cho trẻ em nhận được phản ứng rất tích cực của cộng đồng, mạng xã hội và trên các phương tiện thông tin đại chúng. Hiện nay mặc dù chưa quy định nhưng rất nhiều người dân đã tự động áp dụng. Trong một số cuộc thăm dò dư luận rộng rãi trên toàn quốc, tỷ lệ ủng hộ đề xuất lên tới 85%.

Một TBAT cho trẻ em trên ô tô hiện nay có mức giá từ 1,5 – 2 triệu đồng/thiết bị. Giả định chi phí mua ô tô cũ trên thị trường trung bình khoảng 200 – 300 triệu đồng, chi phí mua xe ô tô mới trên thị trường trung bình 500 – 700 triệu đồng. Như vậy, chi phí TBAT chỉ chiếm 0,7 – 0,8% với xe cũ và 0,3 – 0,4% đối với xe mới.

Đây là mức mà phần lớn người sở hữu ô tô có khả năng chi trả. Thiết bị có thể điều chỉnh suốt quãng thời gian 1 – 10 tuổi. Bởi vậy, chi phí đầu tư chỉ có 1 lần.

Ngoài ra, dịch vụ cho thuê thiết bị có thể giải quyết được lo ngại với những gia đình con đã gần 10 tuổi và không muốn đầu tư một thiết bị mới.

Số lượng trẻ em từ 1-10 tuổi tiếp cận với xe ô tô cá nhân một năm khoảng 500.000, như vậy dự báo có khoảng 500.000 xe ô tô con cá nhân sẽ nằm trong đối tượng điều chỉnh của quy định này.

Theo đánh giá sơ bộ có khoảng 1.800 – 2.000 vụ tai nạn giao thông liên quan tới trẻ em trong một năm, trong đó có khoảng 600-700 vụ liên quan tới ô tô có trẻ em. Nếu quy định sử dụng TBAT cho trẻ em được áp dụng hiệu quả, có thể kéo giảm tới 400 – 500 vụ trẻ em bị chấn thương đặc biệt nghiêm trọng hoặc trẻ em thiệt mạng trên ô tô một năm tại Việt Nam

Quy định trên sẽ ngày càng phát huy tác dụng tích cực trong bảo vệ trẻ em khi số lượng ô tô tại Việt Nam ngày một tăng.

PV: Một số ý kiến vẫn cho rằng, người lớn ngồi bế, ôm trẻ em trên ô tô vẫn có thể giảm rủi ro nguy hiểm cho trẻ nếu xảy ra va chạm mà không cần TBAT. Liệu có đúng, thưa ông?

TS Trần Hữu Minh: Đây là suy nghĩ hoàn toàn sai lầm!

Các nghiên cứu cho thấy, khi xe chạy với tốc độ 30 km/giờ, xảy ra va chạm thì lực quán tính tương đương với 3 bao xi măng, tức 150kg và người mẹ gần như không thể giữ con lại được.

Còn nếu va chạm ở tốc độ 60km/h, lực quán tính tương tương đương với 6 bao xi măng, tức 300kg, lúc đó thậm chí những người lớn trên xe còn không giữ nổi mình, chưa nói đến giữ trẻ em.

Suy nghĩ người lớn ngồi sau có thể bế hoặc giữ trẻ em để phòng ngừa va chạm là nhận thức không đúng về sự nguy hiểm khi có va chạm. Chỉ có dây an toàn đối với người trưởng thành và thiết bị an toàn mới có thể bảo vệ trẻ em.

PV: Trẻ không chịu ngồi ghế trẻ em thường là phản ánh của các bậc cha mẹ phụ huynh. Theo ông, cần làm gì để tạo thói quen cho trẻ?

TS Trần Hữu Minh: Trẻ em cần sự giáo dục nhất quán từ sớm để hình thành thói quen tốt, do đó, ngay từ lần đầu trẻ đi ô tô, phụ huynh cần trang bị TBAT và sử dụng cho trẻ.

Với trẻ lớn hơn, người lớn cần rõ ràng và nhất quán, kiên định trong việc thực hiện quy định để hình thành thói quen cho trẻ, lần đầu có thể khó nhưng dần sẽ dễ hơn và trở thành thói quen.

Mặt khác, người lớn phải nêu gương, đảm bảo lên xe là phải thắt dây an toàn ở bất kỳ vị trí ghế nào.

PV: Cảm ơn ông!

Yến Chi

(thực hiện)